มารู้จัก "น้ำสูญเสีย" กันเถอะ ตอนที่ 2

ILI หรือ Infrastructure Leakage Index คือ ตัวชี้วัดตัวสำคัญ (KPI หรือ Key Performance Indicators) ที่สุดที่ IWA* และการประปาทั่วโลก ยอมรับให้ใช้ในการเปรียบเทียบประสิทธิภาพการลดน้ำสูญเสียระหว่าง DMA ซึ่ง ILI เป็นค่าไม่มีหน่วย หาได้จากการนำปริมาณน้ำสูญเสียที่เกิดขึ้นจริงใน DMA สำหรับช่วงเวลาหนึ่ง (เช่น หนึ่งปี) มาเปรียบเทียบกับปริมาณน้ำสูญเสียที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ โดยเอาปริมาณน้ำสูญเสียที่เกิดขึ้นจริง หารด้วย ปริมาณน้ำสูญเสียที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ ดังนั้น DMA ที่มีค่า ILI ต่ำ จึงเป็น DMA ที่มีประสิทธิภาพในการลดน้ำสูญเสียสูง

ความพยายามในการเปรียบเทียบประสิทธิภาพการลดน้ำสูญเสีย เริ่มจากตัวชี้วัดที่เรียกว่า NRW หรือ Non Revenue Water ซึ่งก็คือปริมาณน้ำที่ผลิตแต่ไม่ได้ขาย ปริมาณน้ำจำนวนนี้วัดง่ายแต่ไม่ตรงจุด กล่าวคือ NRW ผนวกน้ำสูญเสียที่ไม่ใช่น้ำสูญเสียจริง ได้แก่ น้ำที่จ่ายให้ผู้ใช้แต่ไม่มีใบรับ น้ำที่ถูกขโมย น้ำสูญเสียที่เกิดจากมาตรผิดพลาด (สองส่วนนี้รวมกันเรียกว่า Apparent Losses) ต่อมา ความนิยมในการใช้ NRW จึงเปลี่ยนไปเป็น UFW หรือ Unaccounted for Water ซึ่งก็คือปริมาณที่ตกสำรวจ แต่ปริมาณน้ำจำนวนนี้ ก็ยังไม่ใช่ปริมาณน้ำสูญเสียจริง เพราะไม่ได้หักน้ำที่ถูกขโมย และน้ำสูญเสียที่เกิดจากมาตรผิดพลาด UFW วัดได้ง่าย ด้วยการนำน้ำทั้งที่ออกใบรับและไม่ออกใบรับมารวมกัน แล้วหักออกจากน้ำที่ส่งให้กับ DMA (วัดโดยมาตร หรือ DM) ค่าเปอร์เซ็นต์น้ำสูญเสียที่ กปน. ใช้เรียกในปัจจุบัน คือ ค่า UFW หารด้วยน้ำที่ส่งให้กับ DMA

ปริมาณน้ำสูญเสียจริง (Real Losses หรือน้ำสูญเสียทางเทคนิค) ได้จากการหัก Apparent Losses ออกจาก UFW ปริมาณน้ำสูญเสียจริง สะท้อนความเป็นจริงที่เกิดขึ้นใน DMA ได้ดีกว่า NRW และ UFW ปริมาณน้ำสูญเสียจริง มีอีกชื่อหนึ่งว่า CARL (Current Annual** Real Losses) แต่เนื่องจาก DMA แต่ละอันมีขนาดไม่เท่ากัน การนำปริมาณน้ำสูญเสียจริงมาเปรียบเทียบระหว่าง DMA จึงไม่สะท้อนประสิทธิภาพในการลดน้ำสูญเสียในแต่ละ DMA ทำให้มีความจำเป็นต้องเปรียบเทียบปริมาณน้ำสูญเสียจริงกับปริมาณน้ำสูญเสียที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ของ แต่ละ DMA ปริมาณน้ำสูญเสียที่หลีกเลี่ยงไม่ได้นี้มีชื่อว่า UARL (Unavoidable Annual Real Losses) จึงเป็นที่มาของค่า ILI = CARL หารด้วย UARL หรือ LLI = CARL/UARL เกณฑ์ความสัมพันธ์ระหว่างค่า ILI กับประสิทธิภาพการลดน้ำสูญเสียของ IWA เป็นดังนี้ (ILI = 1 ดีมาก, ILI = 5 สูงสุดต้องปรับปรุงการจัดการน้ำสูญเสีย) แต่เกณฑ์นี้ใช้ไม่ได้กับพื้นที่บริการที่มีลักษณะพิเศษ เช่น มีปัญหาแผ่นดินทรุด หรือสภาพการจราจรหนาแน่น

หากมีข้อมูลเพิ่มเติมอย่างไร ผมจะนำเสนออีกครั้งนะครับ หากเพื่อนๆ ต้องการทราบข้อมูลเพิ่มเติม เชิญเข้าไปที่
http://www.mwa.co.th หรือโทร 1125 ก็ได้นะครับ

* International Water Association เป็นสมาคมนานาชาติ ที่ได้รับการยอมรับทั่วโลก
** คำว่า Annual แปลว่า ประจำปี แต่ในความหมายที่อธิบายนี้ หมายถึงช่วงเวลาหนึ่ง เช่น หนึ่งเดือน สองเดือน ก็ได้